Pandemiyle Gelen Dönüşüm:
2020’de Covid-19 nedeniyle tiyatro salonları kapandı; sanatçılar ve seyirciler evlere çekildi. Buna paralel olarak, birçok topluluk performanslarını internet ortamına taşıdı. Örneğin Erdal Beşikçioğlu’nun Tatbikat Sahnesi, tek kişilik oyun Bir Delinin Hatıra Defteri’ni 1500. gösteride dijital gala ile seyirciyle buluşturdu. Aynı dönemde Çağlar İşgören öncülüğündeki Cep Tiyatrosu mobil uygulaması hayata geçti. Uygulama, “her akıllı telefonu bir tiyatro sahnesine dönüştürerek” tiyatroda köklü bir dijital değişimi başlattı. 2018–2019 sezonunda yaklaşık 8 milyon seyirciye ulaşan Türk tiyatrosu, pandeminin başlamasıyla perdelerini açamaz hale geldi; bu yüzden dijital tiyatro kaçınılmaz hale geldi.

Yeni Medya ve Alternatif Sahneler:
Tiyatrolar sadece çevrim içi yayınla kalmadı, mekan ve araçları da çeşitlendirdi. DOT Tiyatro, Mısır Apartmanı’ndaki geleneksel sahnesini kapattıktan sonra Kemerburgaz Kent Ormanı’nda DOT Ormanda projesiyle açık hava sahnesi kurdu. Kurucu Murat Daltaban, bu fikri “iki-üç kilometre ötemizdeki ormanı bulduk… tiyatroyu taşımak iyi bir fikir gibi geldi” sözleriyle anlattı. Benzer şekilde, Beykoz Kundura Sahne’nin Remote İstanbul projesi 2021 Ağustos’unda İstanbul sokaklarında yapay zekâ destekli interaktif bir tiyatro deneyimi sundu; katılımcılar kulaklıkla dinlenen bir yapay zekâ eşliğinde şehri adeta sahneye dönüştürdü. Bu örnekler, tiyatronun yeni medya araçlarıyla nasıl buluştuğunu gösteriyor.

Çevrimiçi Tiyatrolar ve Seyirci Değişimi:
Sosyal medyada ve dijital platformlarda da tiyatro hareketlendi. Bazı topluluklar oyunlarını ücretli canlı yayınlarla sunarken, önemli tiyatrolar arşivlerini ücretsiz açtı. İstanbul Üniversitesi’nden Doç. Aslı Yılmaz’a göre, tiyatrocuların eve kapanan seyircilere performans arşivlerini açması pandemi sürecinde evlerinde kapalı kalan pek çok insana, çok da geç kalınmadan atılan ilk can simidi oldu. Yayınlanan kayıtlar özellikle tiyatro öğrencilerine büyük fırsatlar sundu. Bu sayede öğrenciler dünyanın en önemli tiyatrolarının prodüksiyonlarını izleyebildiler. Dijital tiyatro tecrübesi, sadece sanatçıları değil seyircileri de etkiledi; günümüz tiyatro öğrencileri bir yandan da dijital seyirci konumunda olmayı öğrendi.

Örnekler: Türk Tiyatrosunda Dijital Adımlar:
Türkiye’deki tiyatro toplulukları bu süreçte çeşitli dijital projeler geliştirdi. Cep Tiyatrosu uygulaması mobil tiyatro deneyimini taşırken, Tatbikat Sahnesi online galalar düzenledi. DOT Tiyatro “DOT Ormanda” projesiyle ormanda pandemi koşullarına uygun açık hava gösterimleri başlattı. Beykoz Kundura’nın Remote İstanbul performansı ise yapay zekâ ile zenginleştirilmiş kentsel bir tiyatro deneyimiydi. Pandemi döneminde tiyatroya destek olmak için hayata geçirilen “Bizde Yerin Ayrı” kampanyası gibi girişimlerde seyirciler gelecek gösterimler için bilet alarak toplulukları destekledi.

Gelecek ve Trendler:
Tiyatroda dijitalleşme eğilimi kalıcı gözüküyor. Yeni dijital platformların kurulması bekleniyor; örneğin yakın zamanda Türkiye’nin ilk dijital tiyatro platformu açıldı. Bu tür platformların yaygınlaşması durumunda sadece mevcut izleyiciler değil, zaman, ulaşım sorunu nedeniyle salonlara gelemeyen potansiyel tiyatroseverlerin de sisteme dahil olabileceği belirtiliyor. Bu sayede toplumdaki tiyatro sevgisinin gerçek boyutları ölçülebilir hale gelebilir. Öte yandan, dijital tiyatro kavramı “ekrandan seyredilen tiyatro, tiyatro sayılır mı?” tartışmalarını da beraberinde getiriyor; birçok oyuncu sahnenin ritüel doğası gereği canlı deneyimi tercih ediyor.

Geleceğe yönelik bazı öne çıkan trendler:

• Hibrit prodüksiyonlar: Salon gösterimleriyle dijital yayınların birlikte planlanması.
• Dijital platformlar: Birden çok platform aracılığıyla oyunlara erişim kolaylaşacak.
• Profesyonel kayıtlar: Çok kameralı çekimlerle oyunlar film gibi kaydedilecek.
• Yeni iş kolları: Prodüksiyon ekipleri, görüntü yönetmenleri gibi yeni uzmanlık alanları gelişecek.
• Genç kuşak erişimi: Online tiyatro, gençlerin tiyatroya ulaşımını kolaylaştırarak geleceğin seyircisini oluşturacak.

Sonuç olarak, Türkiye’de tiyatro salondan ekranlara taşınıyor; pandemi bu süreci hızlandırdı. Sanatçılar ve seyirciler yeni ortamlara uyum sağlarken, geleneksel tiyatro ritüelinin dijital karşılıkları tartışılıyor. Gelecekte de dijital mecralarla bütünleşmiş, hibrit modelde tiyatro deneyimlerinin daha yaygın olması oldukça muhtemel.